ความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ กับการรักษาล่าช้าของผู้ป่วยวัณโรคปอดในบุคคลที่มีปัญหาสถานะและสิทธิ จังหวัดเชียงราย ประเทศไทย

Abstract

วัณโรคเป็นโรคติดต่อที่ยังคงเป็นปัญหาสาธารณสุขระดับโลก การรักษาวัณโรคล่าช้าเป็นปัญหาสำคัญของประเทศไทยในการยุติวัณโรค และเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดการแพร่กระจายของเชื้อ รวมถึงอาจทำให้เกิดวัณโรคดื้อยา จังหวัดเชียงรายเป็นจังหวัดที่มีพื้นที่ติดชายแดนประเทศเมียนมาร์และประเทศลาว ทำให้มีการเคลื่อนย้ายประชากรเข้ามาอยู่อาศัยเป็นจำนวนมาก ส่วนใหญ่ประชากรกลุ่มนี้คือ ผู้ที่มีปัญหาสถานะและสิทธิ ผู้ไร้สัญชาติหรือผู้ที่มีเอกสารไม่สมบูรณ์ ทำให้เข้าถึงบริการสุขภาพล่าช้า ส่งผลให้ประชากรกลุ่มนี้ที่ป่วยด้วยโรควัณโรคมีการเริ่มต้นการรักษาวัณโรคล่าช้า การศึกษาครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการรักษาล่าช้าของผู้ป่วยวัณโรคปอดในกลุ่มคนที่มีปัญหาสถานะและสิทธิในจังหวัดเชียงราย โดยใช้การวิจัยเชิงปริมาณ ในรูปแบบการศึกษาแบบภาคตัดขวาง กลุ่มตัวอย่างคือผู้ป่วยวัณโรคที่มีปัญหาสถานะและสิทธิ ซึ่งขึ้นทะเบียนรักษาในโรงพยาบาลในจังหวัดเชียงราย ระหว่างวันที่ 1 ตุลาคม 2566 ถึง 31 ธันวาคม 2567 จำนวน 166 ราย เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูลเพื่ออธิบายลักษณะทั่วไปโดยใช้สถิติพรรณนา และความสัมพันธ์โดยใช้การวิเคราะห์ถดถอยโลจิสติกพหุคูณที่ความเชื่อมั่นร้อยละ 95 (95% CI) ผลการศึกษา พบว่าเป็นเพศชายร้อยละ 57.83 อายุเฉลี่ย 55 ปี ไม่ได้เรียนหนังสือร้อยละ 64.76 ความชุกของการรักษามากกว่า 30 วัน ร้อยละ 63.25 ค่าเฉลี่ยวันที่เริ่มรับการรักษาหลังจากแสดงอาการ 93 วัน จากการวิเคราะห์แบบพหุตัวแปรพบว่า ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการรักษาล่าช้าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) ได้แก่ ทัศนคติต่อวัณโรคในระดับต่ำ (ORadj=3.71 95% CI= 1.41-9.78) และพฤติกรรมการไม่เข้ารับบริการที่สถานีอนามัยใกล้บ้าน (ORadj=5.13 95% CI= 1.84-14.31) จากผลการศึกษาเสนอแนะให้ดำเนินงานเชิงรุกในกลุ่มคนที่มีปัญหาสถานะและสิทธิ รวมถึงกลุ่มประเทศเพื่อนบ้านที่ไม่มีสัญชาติไทย โดยการคัดกรองเชิงรุกในชุมชน การจัดอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับวัณโรค และการสร้างความร่วมมือเครือข่ายในพื้นที่ เพื่อให้ผู้ป่วยเข้าสู่ระบบการรักษาโดยเร็ว ลดความชุกของวัณโรคและการแพร่กระจายของโรคในพื้นที่ชายแดนอย่างมีประสิทธิภาพ