การศึกษาอุดมการณ์เด็กดีตามแนววาทกรรมวิเคราะห์เชิงวิพากษ์ ที่ปรากฏในหนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานภาษาไทย ภาษาพาที ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 (ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช 2567)

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์อุดมการณ์เด็กดีที่ปรากฏในหนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานภาษาไทย ภาษาพาที ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช 2567 โดยใช้แนวคิดวาทกรรมวิเคราะห์เชิงวิพากษ์ (critical discourse analysis) และคุณลักษณะทางวัจนลีลากับตัวบ่งชี้ทางภาษา ของ อมรา ประสิทธิ์รัฐสินธุ์ (2558) ในการวิเคราะห์ ภาษาในการสร้างวาทกรรม “อุดมการณ์เด็กดี” ผลการศึกษาพบว่า อุดมการณ์เด็กดีที่ปรากฏในหนังสือเรียนผ่านคุณลักษณะ ทางวัจนลีลา มีทั้งหมด 12 ประการจาก 14 ประการ ได้แก่ ความแจ่มชัด ความเป็นทางการ ความเป็นวัตถุวิสัย การบังคับชี้นำ ความถูกต้องแม่นยำ ความชัดถ้อยชัดคำ ความปิดบังอำพราง ความสั้นกระชับ ความเป็นอัตวิสัย การโน้มน้าว ความเป็น ปึกแผ่น และความเบี่ยงบัง โดยมีชุดความคิดที่สะท้อนอุดมการณ์เด็กดีจำนวน 14 ประการ ได้แก่ การเชื่อฟังผู้ใหญ่การดูแล ตนเอง การประหยัดอดออม การมีสติและสมาธิการอนุรักษ์ธรรมชาติการอนุรักษ์มรดกของชาติความขยันหมั่นเพียร ความ ซื่อสัตย์ความประพฤติดีความภาคภูมิใจในชาติความมีน้ำใจ ความมีมารยาท ความมีระเบียบวินัย และความรับผิดชอบ อุดมการณ์เด็กดีที่ปรากฏจึงมีความสอดคล้องกับจุดหมายและคุณลักษณะอันพึงประสงค์ในหลักสูตรแกนกลาง ซึ่งได้รับการ พัฒนาอย่างเป็นระบบจากกระทรวงศึกษาธิการ ผ่านการออกแบบเนื้อหาและการใช้ภาษาที่สะท้อนความคาดหวังทางสังคม และวัฒนธรรม วาทกรรม “อุดมการณ์เด็กดี” ที่ได้สร้างขึ้นจึงทำหน้าที่เป็นเครื่องมือในการชี้นำและกำหนดกรอบพฤติกรรม และทัศนคติของนักเรียนให้เป็นไปตามจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้