ความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการใช้สารเสพติดของวัยรุ่นที่มีความหลากหลายทางชาติพันธุ์ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบน ประเทศไทย

Abstract

สภาพสังคมที่มีความหลากหลายด้านวัฒนธรรมสร้างสถานการณ์เสี่ยงต่อการใช้สารเสพติดในกลุ่มวัยรุ่น การศึกษาเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวางมีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อพฤติกรรมการใช้สารเสพติด ในวัยรุ่นที่มีอายุตั้งแต่ 15 – 17 ปี จำนวน 238 คน เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยแบบสอบถาม ตั้งแต่เดือน ธันวาคม พ.ศ. 2567 ถึง เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2568 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและวิเคราะห์การถดถอยเชิงโลจิสติก ผลการศึกษาพบว่า ความชุกของการดื่มแอลกอฮอล์มากที่สุด ร้อยละ 56.3 การใช้พืชกระท่อม ร้อยละ 18.5 การใช้ผลิตภัณฑ์ยาสูบ ร้อยละ 13.9 และการใช้กัญชา ร้อยละ 7.1 ตามลำดับ ปัจจัยที่มีผลต่อการใช้ผลิตภัณฑ์ยาสูบ ได้แก่ เพศชาย (AOR = 5.8; 95% CI 2.39 – 14.39) ดื่มแอลกอฮอล์ (AOR = 33.1; 95% CI 3.06 – 192.84) และใช้พืชกระท่อม (AOR = 3.1; 95% CI 1.40 – 8.58) ปัจจัยที่มีผลต่อการดื่มแอลกอฮอล์ ได้แก่ ภาวะซึมเศร้า (AOR = 2.3; 95% CI 1.25 – 4.34) ปัจจัยระดับครอบครัวและเพื่อน (AOR = 0.4; 95% CI 0.23 – 0.89) สูบบุหรี่ (AOR = 22.2; 95% CI 2.80 – 176.16) และใช้พืชกระท่อม (AOR = 17.2; 95% CI 3.83 – 77.31) ปัจจัยที่มีผลต่อการใช้กัญชา ได้แก่ เพศชาย (AOR = 46.6; 95% CI 6.14 – 403.02) และใช้พืชกระท่อม (AOR = 65.6; 95% CI 9.54 – 452.43) และปัจจัยที่มีผลต่อการใช้พืชกระท่อม ได้แก่ สูบบุหรี่ (AOR = 2.8; 95% CI 1.09 – 7.50) ดื่มแอลกอฮอล์ (AOR = 14.4; 95% CI 3.19 – 65.80) และใช้กัญชา (AOR = 25.5; 95% CI 4.49 – 145.01) การใช้สารเสพติดเพิ่มมากขึ้นและการใช้มากกว่าหนึ่งประเภท สะท้อนความสำคัญของการกำหนดวิธีการเพื่อตอบสนองการค้นหาปัจจัยเสี่ยงและลดการใช้สารเสพติดในกลุ่มวัยรุ่นอย่างเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ โดยคงความเฉพาะเจาะจงของบริบททางสังคมและวัฒนธรรมไว้