การพัฒนาเครื่องเคลือบดินเผาเวียงบัวโดยใช้วัตถุดิบในท้องถิ่น

Abstract

งานวิจัยนี้ มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษากระบวนการผลิตเครื่องเคลือบโบราณที่พบใน แหล่งเตาเวียงบัว จังหวัดพะเยา ซึ่งบนผลิตภัณฑ์เคลือบด้วยเคลือบศิลาดล และมีการตกแต่งที่เป็น เอกลักษณ์ มีลวดลายคมชัดอันเกิดจากการตกแต่งด้วยวิธีกดประทับหลังการเอนโกบ บนเนื้อดินที่มี สีดำ ข้อสันนิษฐานในเบื้องต้น คือ ช่างโบราณน่าจะใช้เนื้อดินในบริเวณใกล้เคียงกับแหล่งเตาที่พบ และน่าจะทำการตกแต่งบนเนื้อดิน และเอนโกบในขณะที่มีสภาพพลาสติกแล้วจึงเคลือบด้วยเคลือบสี เขียวใส หรือเคลือบศิลาดล ในการทดลองได้เตรียมเนื้อดินพื้นบ้านจากแหล่งดิน 2 แหล่ง ศึกษา องค์ประกอบ และลักษณะทางจุลภาคของดิน ศึกษาองค์ประกอบทางเคมีด้วยเทคนิค XRF และ องค์ประกอบทางแร่ด้วยเทคนิค XRD หาขนาดอนุภาคด้วยเครื่องวัดขนาดอนุภาค และศึกษาสมบัติ ทางกายภาพ ได้แก่ การหาสภาพพลาสติก การหาค่าการหดตัว การดูดซึมน้ำ ความทนไฟ จำลองวิธี ตกแต่งแบบโบราณโดยเตรียมชิ้นทดสอบเป็น 3 ลักษณะ คือ ดินชื้น ดินที่อบแห้ง และดินที่ผ่านการเผา บิสกิต แล้วเคลือบด้วยเอนโกบสีขาวก่อนนำมากดลายด้วยตราประทับ และเผาที่อุณหภูมิ 800oC จาก ภาพตัดขวางของชิ้นทดสอบ พบว่า ตัวอย่างดินชื้นปรากฏลายคมชัดมากกว่าตัวอย่างดินที่อบแห้งและ ดินที่ผ่านการเผาบิสกิต และมีความคล้ายคลึงกับลักษณะของเครื่องเคลือบโบราณ หลังการเผาชิ้น ทดสอบที่อุณหภูมิ 1230oC เอนโกบที่มีความหนาประมาณ 150 μm สามารถปิดสีของเนื้อดินได้ สมบูรณ์ การเคลือบด้วยเคลือบที่ผสมจากวัตถุดิบสองชนิด ได้แก่ ดินพื้นบ้าน ร้อยละ 40 และเถ้าไม้ ลำไย ร้อยละ 60 โดยน้ำหนัก เผาในบรรยากาศรีดักชัน ที่อุณหภูมิ 1230oC ให้สีเขียว รานตัว และ มีลักษณะคล้ายคลึงกับเครื่องเคลือบโบราณ